wtorek, 20 maja 2014

Science ficion + love story = "Her"


Sprawdzony przepis na dobre s-f to, zdawałoby się, milionowy budżet, choć odrobinę zaskakujący scenariusz, tona efektów specjalnych i oczywiście bohater, który czy to siłą czy sprytem (albo połączeniem tych cech, bardzo rzadkim w prawdziwym życiu i dlatego przynależnym fiction) zawojuje cały świat. A jednak okazuje się, że przekonujące, inteligentne i ciekawe sf można zrobić o wiele subtelniej - bez żadnego z powyższych składników, czego najlepszym dowodem jest „Her” Spike’a Jonze’a. 




Autor pamiętnych "Być jak John Malkovich" i "Adaptacji" tym razem podjął się opowiedzenia historii miłosnej pomiędzy nieco wyalienowanym trzydziestoparolatkiem, który niedawno rozstał się z żoną i błyskotliwej SI o imieniu Samanta. Teodor, bo tak nazywa się bohater grany przez Joaquina Phoenixa pracuje jako autor listów okolicznościowych m. in. romantycznej korespondencji (a sam fakt, że istnieje zapotrzebowanie na takie usługi jest dość futurystyczny). I choć w pracy pisze listy miłosne, którymi jego klienci uwodzą swoje wybranki, sam nie radzi sobie zbyt dobrze w relacjach damsko-męskich. Samotność próbuje przezwyciężyć przez przypadkowe rozmowy online i interaktywne gry komputerowe, ale nie do końca mu to wychodzi. Któregoś dnia wracając z pracy  natrafia na reklamę sztucznych inteligencji do towarzystwa i postanawia sprawić sobie jedną z nich.



Początkowo Teodor traktuje Samantę (przemawiającą pięknym głosem Scarlett Johanson) jako kolejny gadżet, dołączony do urządzenia/telfonu/mikro komputera z którym się nie rozstaje, jednak z czasem okazuje się, że wcale nie jest ona rzeczą, a osobą. Pomiędzy obydwojgiem nawiązuje się przyjaźń, a wreszcie uczucie.


To, co sprawia, że „Her” jest naprawdę intrygującym filmem to to, że jego scenariusz jest wielce prawdopodobny, a pytania, na które musi znaleźć odpowiedzi Teodor, być może w niedalekiej przyszłości będą dotyczyć każdego z nas. Choćby to najbardziej oczywiste – czy możliwy jest związek człowieka z nie-człowiekiem (swoją drogą polecam genialny odcinek Futuramy poświęcony robosexuality)? Jak takie związki będzie postrzegać otoczenie? Czy będziemy musieli wychodzić z szafy z faktem, że nasz chłopak/dziewczyna to program (tak, jak współcześnie osoby homoseksualne)? Gdzie są granice prywatności, skoro SI może w każdej chwili przejrzeć treść naszego komputera? Czy będziemy umieli się pogodzić z wszechstronnością, ale też olbrzymimi zdolnościami intelektualnymi takiego partnera?




Tak, jak w każdym związku i tu pojawia się czułość, seks, potrzeba fizycznego kontaktu, ale jak „to” zrobić ze sztuczną inteligencją? Czy wystarczą słowa czy będzie to zaledwie namiastka. „Her” zadaje pytanie także o to czy, żeby kogoś kochać potrzebne jest ciało? Bez wątpienia jest ono bardzo ważne, ale chyba wcale nie najważniejsze, bo przecież w końcu zawsze fascynacja nim przechodzi. Można by spytać, no dobrze, ale ciało nie służy tylko do seksu, chodzi też przecież o to, żeby móc kogoś dotknąć przytulić, nie spać samemu i owszem zgadzam się, ale znów za o wiele cenniejsze uważam to co poetycko nazywa się ‘braterstwem dusz”. 

Wiem, że może to nieładnie tak zestawiać zdjęcia z dwóch różnych filmów, ale nie mogłam się powstrzymać, bo niektóre gesty czy miny ich bohaterów są wręcz takie same. Zresztą "Her" i "Lost in Translation" w gruncie rzeczy są do siebie podobne. A może podobna jest samotność bohaterów? Bo tak, jak wcześniej Charlotte, tak i Teodor patrzy smutno przez okna na oświetlone miasto, spaceruje w jego pochmurnym krajobrazie, a co najważniejsze szuka czegoś, ale tak jakby sam nie wiedział czego.
 


Z "Lost in Translation", "Her"" łączy jednak nie tylko samotność, ale także obecność, bo w mojej opinii w filmie Spike'a Jonze'a nie rozchodzi się o to czy człowiek może być blisko z SI, ale na ile można być sobie bliskim z drugą osobą. Zwłaszcza w czasach, kiedy żyjemy coraz bardziej dla siebie, a coraz mniej dla innych (co swoją drogą wspiera technologia – choćby media społecznościowe za sprawą których z większością znajomych jesteśmy w kontakcie bez bezpośredniego kontaktu).



Teodor i Samanta zaczynają od tego, że łączy ich poczucie humoru. Z czasem zaczynają spędzać razem coraz więcej czasu, obydwoje stają się dla siebie wsparciem, rozwijają się dzięki sobie nawzajem, a wreszcie dla obojga związek staje się źródłem inspiracji i motorem do nowych osiągnięć. I to chyba jest, największa wartością udanego związku - kiedy partnerzy rozkwitają w nim dzięki sobie nawzajem. "Her" to doskonały film o tym, jak taka relacja się buduje, jak może ona wpłynąć na nasze życie, a wreszcie tego, że trzeba doceniać każdą chwilę spędzoną razem, bo niestety nic nie trwa wiecznie...

5 komentarzy:

makroman pisze...

"uczłowieczanie" robota (sztucznej inteligencji) to w sumie pomysł dość odgrzewany (choć nie eksploatowany tak często jak wszelkiego rodzaju konflikty militarne).

Swego czasu był nawet taki film ułożony w post apokaliptycznym świecie - Cherry 2000

grimsrud pisze...

Cherry 2000 to film akcji i tu chyba nie ma wiele do porównywania. W ogóle różnica między Her a innymi filmami o relacjach ze sztuczną inteligencją jest taka ze Samantha się nie uczłowiecza, na początku może próbuje (a właściwie to pełni skrojoną jej rolę) ale ostatecznie rozumie że nie jest i nie będzie człowiekiem. W każdym innym filmie AI albo się uczłowiecza, i to zwykle na poziomie nawet fizycznym - dostaje podobne do ludzkiego ciało (AI), albo się buntuje (Odyseja 2001, I,Robot (w pewnym sensie))
Samantha jest ponad to, jest postludzka i Spike Jonze zdaje się to doskonale rozumieć.
btw. Samantha i inne programy nie są "do towarzystwa", są OSami, systemami operacyjnymi. Ich funkcje socjalne to tylko dodatkowy ficzer który okazał się być podstawowy.

Czytający Gremlin pisze...

Widzę, że w takim razie koniecznie muszę nadrobić Cherry 2000.

I dzięki za ciekawą uwagę o OSach, ale odniosłam wrażenie, że w filmie, jawnie reklamowana jest jako program stworzony właśnie do towarzystwa. Poza tym pamiętajmy o bezbłędnym pytanie o stosunek do matki przy konfigurowaniu systemu;]

makroman pisze...

Cherry model 2000 - to faktycznie kino c klasy i tu dwóch zdań nie ma. (Gremlinie - nie nadrabiaj, nie warto). Podałem go tylko jako przykład że temat nie jest odkrywczy (a jaki jest?).

Praktycznie od dziesięciu lat obserwuję demitologizacje robotów - to oczywisty efekt faktu że coraz ich więcej wokół nas i nawet tego nie dostrzegamy.

tak na marginesie to przypomniał mi się Wuch z lemowych Bajek Robotów - gdyby ktoś z talentem opracował ten motyw na tle wszechobecności smartfonów to była by całkiem dobra literatura SF.

grimsrud pisze...

Oki, nie będę sieupierać że OSy nie były do towarzystwa, chociaż ciągle mam wrażenie że AI w OSach to miała być tylko forma dla organizatora i tym samym funkcja towarzyska nie miała być dominującą, jednak możesz mieć rację ze było inaczej. Zwrócę na to uwagę gdy będę miał okazję oglądać Her jeszcze raz.
I faktycznie nie warto zabierać się za Cherry:)

Tylko ja nie potrafię odczytać tych capchy z noisem?